Η ΕΕ ΩΣ «ΑΔΥΝΑΜΟΣ ΚΡΙΚΟΣ»
Αρθρο του καθηγητή Μενέλαου Γκιβάλου,που δημοσιεύτικε στην εφημερίδα ''Παρόν'' στις 28-2-2010.
Το τραγικό δίλημμα που ζει ο σύγχρονος κόσμος, στο δυτικό κυρίως ημισφαίριο, είναι το ιστορικό γεγονός ότι η τεχνολογική - επιστημονική ανάπτυξη, η ευημερία και η κατανάλωση αγαθών συνδέονται με μια πρωτοφανή στην ιστορία της ανθρωπότητας αφαίρεση.Αυτή η αφαίρεση, σʼ ένα πρώτο επίπεδο, αφορά την αυτονόμηση της οικονομίας από την πολιτική, ένα κρίσιμο, ιστορικό συμβάν, που ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με την κρίση και την κατάρρευση των κοινωνικών συμβολαίων και του κράτους πρόνοιας.Το δεύτερο επίπεδο αφαίρεσης ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Το χρηματοπιστωτικό - κερδοσκοπικό κεφάλαιο αυτονομείται έναντι του παραγωγικού - επενδυτικού κεφαλαίου, της ίδιας της παραγωγικής δομής της κοινωνίας, και κινείται στο επίπεδο του τζόγου, του ρίσκου, που δεν αφορά καν το παρόν, αλλά αποδομεί και υπονομεύει το ίδιο το μέλλον των κοινωνιών. Η ασύδοτη κερδοσκοπία, ο υπερδανεισμός, τα κέρδη πάνω «στον αέρα», στις πιθανότητες κατάρρευσης ή ανάπτυξης των οικονομιών, καθίστανται σήμερα ο «σκληρός πυρήνας» που κινεί και νοηματοδοτεί τις οικονομικές επιλογές και εξελίξεις.
Το ελεύθερο, αυτοσυντονιζόμενο άτομο, ο ατομικώς δρων ιδιώτης, που εξύμνησαν ο F. A. Hayek, ο M. Friedman, η περίφημη νεοφιλελεύθερη σχολή των «Σικάγο μπόις», βρίσκεται σήμερα έωλο, έκθετο μπροστά στην ισχύ των αόρατων μηχανισμών της χρηματοπιστωτικής ασυδοσίας που κατευθύνουν τις αγορές.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες θα όφειλαν να αντιληφθούν ότι η μορφή της σημερινής κρίσης έχει βαθύτερα και ευρύτερα χαρακτηριστικά από εκείνα του 1929. Τότε η παραγωγική - βιομηχανική δομή, με τη συμμετοχή του κράτους ως συμπληρωματικού πεδίου της συνολικής κοινωνικής αναπαραγωγής, μπόρεσε να αποκαταστήσει τις ισορροπίες και να οδηγήσει, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τους λαούς σε μια προοδευτική ευημερία και σε καθεστώς κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής.
Σήμερα τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Όχι μόνο γιατί το χρηματοπιστωτικό-κερδοσκοπικό σύστημα έχει αποκτήσει μια αυτόνομη, ηγεμονική θέση έναντι τόσο της πραγματικής οικονομίας όσο και της ίδιας της πολιτικής. Αλλά και διότι διατηρεί και αναπαράγει τη δική του ιδεολογική κυριαρχία, διότι οι επιλογές και οι αξίες του υιοθετούνται άμεσα ή έμμεσα από τις ηγεμονικές πολιτικοοικονομικές ελίτ, από τις ηγεσίες των κρατών του δυτικού κόσμου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πώς αντιμετωπίστηκε η κρίση τα δύο τελευταία χρόνια. Πρώτα δόθηκαν τεράστια ποσά στις τράπεζες και στη συνέχεια υποχρεώνονται κράτη και λαοί να επωμιστούν το κόστος του «Συμφώνου Σταθερότητας», αποδεχόμενοι τη μείωση του εισοδήματός τους, την περαιτέρω αποδυνάμωση των κοινωνικών τους δικαιωμάτων, την ανασφάλεια στην εργασία και στη ζωή τους.
Κι όλα αυτά για το «ισχυρό νόμισμα», για το «ιερό και απαραβίαστο» όριο του 3% των ελλειμμάτων, για μια αδήριτη δημοσιονομική πειθαρχία που οδηγεί νομοτελειακά σε μια παρατεταμένη περίοδο ύφεσης.
Μπροστά σʼ αυτό το αδιέξοδο οι αντιθέσεις στην Ευρωπαϊκή
Ένωση «εσωτερικεύονται» και αρχίζει να επικρατεί ένας ανοικτός ανταγωνισμός μεταξύ των ευρωπαίων εταίρων. Ένας πρώτος διαχωρισμός εμφανίστηκε μεταξύ του «εργαζόμενου και προηγμένου» Βορρά και του «μη αποδοτικού, σπάταλου και ελλειμματικού» Νότου. Τα ελλείμματα και τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας είναι ασφαλώς σοβαρά, όχι όμως τραγικά. Εάν πράγματι ακολουθήσουμε τη λογική των μακροοικονομικών κριτηρίων, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ προσεγγίζει το 100% του ΑΕΠ, ενώ η Μεγάλη Βρετανία και η Ιαπωνία θα πρέπει να διαθέσουν άνω του 10% του ΑΕΠ τους στα δέκα επόμενα χρόνια για να τιθασεύσουν το χρέος τους. Φυσικά δεν μπορούμε να εξομοιώσουμε τις παραγωγικές δυνατότητες των οικονομιών αυτών με τις ευρωπαϊκές «περιπτώσεις», όμως ο μονεταριστικός κανόνας ισχύει για όλους...
Σʼ ένα δεύτερο επίπεδο ενδοευρωπαϊκών αντιθέσεων η Γερμανία, η γερμανική οικονομία, αποκτά πλεονεκτήματα μέσα από την κρίση. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα από τις ευρωπαϊκές Συνθήκες (Μάαστριχτ, Σύμφωνο Σταθερότητας) η Γερμανία μέσω της ΟΝΕ (που υπήρξε δημιούργημα της Μπούντεσμπανκ) και του σκληρού ευρώ αυξάνει τις εξαγωγές της και διατηρεί υψηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα, ιδιαίτερα έναντι των ασθενέστερων ευρωπαϊκών οικονομιών. Ό,τι καταθέτει η Γερμανία στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό το εισπράττει στο πολλαπλάσιο από τις ευρωπαϊκές αγορές αλλά και από την κερδοσκοπική δραστηριότητα των γερμανικών κατασκευαστικών εταιρειών (ας θυμηθούμε το δικό μας αεροδρόμιο, το «Ελευθέριος Βενιζέλος»). Διέθετε άλλωστε ένα φτηνό εργατικό δυναμικό από την πρώην Ανατολική Γερμανία, γεγονός που της επέτρεψε να κρατήσει χαμηλό το εργατικό κόστος έναντι των ευρωπαίων εταίρων της...
Μέσα σʼ αυτό το πλαίσιο του εσωτερικού ανταγωνισμού που αναπτύσσεται μεταξύ των κρατών-εθνών της ΕΕ, οι πλέον αδύναμοι υποδεικνύονται ως «στόχοι». Οι προσβλητικοί χαρακτηρισμοί και οι λοιδορίες που εξαπολύθηκαν κατά της χώρας μας, ιδίως από γερμανικής πλευράς, αποκαλύπτουν όχι μόνο την απουσία αλληλεγγύης και κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, αλλά και την ανάδυση ενός επικίνδυνου εθνοφυλετικού δαρβινισμού, που πριν από λίγες δεκαετίες οδήγησε στο αιματοκύλισμα της Ευρώπης. Ας είναι λοιπόν προσεκτικότεροι οι γερμανοί φίλοι μας όταν αναζητούν τα χαρακτηριστικά του δικού μας DNA.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σήμερα «ακυβέρνητη», διανύοντας τη μεγαλύτερη κρίση από την ίδρυσή της. Αν δεν υπάρξουν θεσμικά-δομικά πλαίσια ελέγχου της χρηματοπιστωτικής ασυδοσίας, εάν δεν προωθηθούν συγκροτημένες πολιτικές επενδύσεων και ανάπτυξης, τότε το ίδιο το μέλλον της ΕΕ βρίσκεται υπό διακινδύνευση. Ο αδύναμος κρίκος δεν είναι ούτε η Ελλάδα ούτε οι μεσογειακές χώρες ούτε η Ιρλανδία... Αδύναμος κρίκος είναι η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, που πορεύεται χωρίς στρατηγική, χωρίς στόχους, χωρίς πολιτική.
Το τραγικό δίλημμα που ζει ο σύγχρονος κόσμος, στο δυτικό κυρίως ημισφαίριο, είναι το ιστορικό γεγονός ότι η τεχνολογική - επιστημονική ανάπτυξη, η ευημερία και η κατανάλωση αγαθών συνδέονται με μια πρωτοφανή στην ιστορία της ανθρωπότητας αφαίρεση.Αυτή η αφαίρεση, σʼ ένα πρώτο επίπεδο, αφορά την αυτονόμηση της οικονομίας από την πολιτική, ένα κρίσιμο, ιστορικό συμβάν, που ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με την κρίση και την κατάρρευση των κοινωνικών συμβολαίων και του κράτους πρόνοιας.Το ελεύθερο, αυτοσυντονιζόμενο άτομο, ο ατομικώς δρων ιδιώτης, που εξύμνησαν ο F. A. Hayek, ο M. Friedman, η περίφημη νεοφιλελεύθερη σχολή των «Σικάγο μπόις», βρίσκεται σήμερα έωλο, έκθετο μπροστά στην ισχύ των αόρατων μηχανισμών της χρηματοπιστωτικής ασυδοσίας που κατευθύνουν τις αγορές.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες θα όφειλαν να αντιληφθούν ότι η μορφή της σημερινής κρίσης έχει βαθύτερα και ευρύτερα χαρακτηριστικά από εκείνα του 1929. Τότε η παραγωγική - βιομηχανική δομή, με τη συμμετοχή του κράτους ως συμπληρωματικού πεδίου της συνολικής κοινωνικής αναπαραγωγής, μπόρεσε να αποκαταστήσει τις ισορροπίες και να οδηγήσει, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τους λαούς σε μια προοδευτική ευημερία και σε καθεστώς κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής.
Σήμερα τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Όχι μόνο γιατί το χρηματοπιστωτικό-κερδοσκοπικό σύστημα έχει αποκτήσει μια αυτόνομη, ηγεμονική θέση έναντι τόσο της πραγματικής οικονομίας όσο και της ίδιας της πολιτικής. Αλλά και διότι διατηρεί και αναπαράγει τη δική του ιδεολογική κυριαρχία, διότι οι επιλογές και οι αξίες του υιοθετούνται άμεσα ή έμμεσα από τις ηγεμονικές πολιτικοοικονομικές ελίτ, από τις ηγεσίες των κρατών του δυτικού κόσμου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πώς αντιμετωπίστηκε η κρίση τα δύο τελευταία χρόνια. Πρώτα δόθηκαν τεράστια ποσά στις τράπεζες και στη συνέχεια υποχρεώνονται κράτη και λαοί να επωμιστούν το κόστος του «Συμφώνου Σταθερότητας», αποδεχόμενοι τη μείωση του εισοδήματός τους, την περαιτέρω αποδυνάμωση των κοινωνικών τους δικαιωμάτων, την ανασφάλεια στην εργασία και στη ζωή τους.
Κι όλα αυτά για το «ισχυρό νόμισμα», για το «ιερό και απαραβίαστο» όριο του 3% των ελλειμμάτων, για μια αδήριτη δημοσιονομική πειθαρχία που οδηγεί νομοτελειακά σε μια παρατεταμένη περίοδο ύφεσης.
Μπροστά σʼ αυτό το αδιέξοδο οι αντιθέσεις στην Ευρωπαϊκή
Ένωση «εσωτερικεύονται» και αρχίζει να επικρατεί ένας ανοικτός ανταγωνισμός μεταξύ των ευρωπαίων εταίρων. Ένας πρώτος διαχωρισμός εμφανίστηκε μεταξύ του «εργαζόμενου και προηγμένου» Βορρά και του «μη αποδοτικού, σπάταλου και ελλειμματικού» Νότου. Τα ελλείμματα και τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας είναι ασφαλώς σοβαρά, όχι όμως τραγικά. Εάν πράγματι ακολουθήσουμε τη λογική των μακροοικονομικών κριτηρίων, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ προσεγγίζει το 100% του ΑΕΠ, ενώ η Μεγάλη Βρετανία και η Ιαπωνία θα πρέπει να διαθέσουν άνω του 10% του ΑΕΠ τους στα δέκα επόμενα χρόνια για να τιθασεύσουν το χρέος τους. Φυσικά δεν μπορούμε να εξομοιώσουμε τις παραγωγικές δυνατότητες των οικονομιών αυτών με τις ευρωπαϊκές «περιπτώσεις», όμως ο μονεταριστικός κανόνας ισχύει για όλους...
Σʼ ένα δεύτερο επίπεδο ενδοευρωπαϊκών αντιθέσεων η Γερμανία, η γερμανική οικονομία, αποκτά πλεονεκτήματα μέσα από την κρίση. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα από τις ευρωπαϊκές Συνθήκες (Μάαστριχτ, Σύμφωνο Σταθερότητας) η Γερμανία μέσω της ΟΝΕ (που υπήρξε δημιούργημα της Μπούντεσμπανκ) και του σκληρού ευρώ αυξάνει τις εξαγωγές της και διατηρεί υψηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα, ιδιαίτερα έναντι των ασθενέστερων ευρωπαϊκών οικονομιών. Ό,τι καταθέτει η Γερμανία στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό το εισπράττει στο πολλαπλάσιο από τις ευρωπαϊκές αγορές αλλά και από την κερδοσκοπική δραστηριότητα των γερμανικών κατασκευαστικών εταιρειών (ας θυμηθούμε το δικό μας αεροδρόμιο, το «Ελευθέριος Βενιζέλος»). Διέθετε άλλωστε ένα φτηνό εργατικό δυναμικό από την πρώην Ανατολική Γερμανία, γεγονός που της επέτρεψε να κρατήσει χαμηλό το εργατικό κόστος έναντι των ευρωπαίων εταίρων της...
Μέσα σʼ αυτό το πλαίσιο του εσωτερικού ανταγωνισμού που αναπτύσσεται μεταξύ των κρατών-εθνών της ΕΕ, οι πλέον αδύναμοι υποδεικνύονται ως «στόχοι». Οι προσβλητικοί χαρακτηρισμοί και οι λοιδορίες που εξαπολύθηκαν κατά της χώρας μας, ιδίως από γερμανικής πλευράς, αποκαλύπτουν όχι μόνο την απουσία αλληλεγγύης και κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, αλλά και την ανάδυση ενός επικίνδυνου εθνοφυλετικού δαρβινισμού, που πριν από λίγες δεκαετίες οδήγησε στο αιματοκύλισμα της Ευρώπης. Ας είναι λοιπόν προσεκτικότεροι οι γερμανοί φίλοι μας όταν αναζητούν τα χαρακτηριστικά του δικού μας DNA.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σήμερα «ακυβέρνητη», διανύοντας τη μεγαλύτερη κρίση από την ίδρυσή της. Αν δεν υπάρξουν θεσμικά-δομικά πλαίσια ελέγχου της χρηματοπιστωτικής ασυδοσίας, εάν δεν προωθηθούν συγκροτημένες πολιτικές επενδύσεων και ανάπτυξης, τότε το ίδιο το μέλλον της ΕΕ βρίσκεται υπό διακινδύνευση. Ο αδύναμος κρίκος δεν είναι ούτε η Ελλάδα ούτε οι μεσογειακές χώρες ούτε η Ιρλανδία... Αδύναμος κρίκος είναι η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, που πορεύεται χωρίς στρατηγική, χωρίς στόχους, χωρίς πολιτική.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου