Η ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Η ιστορία του έθνους είναι εργαλείο διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας,σύμφωνα με τον καθηγητή Μισέλ Βινόκ.Κατά την γνώμη μου, υπάρχουν δύο τρόποι για να αντιληφθεί κανείς την ταυτότητα. Είναι η εξ αίματος ταυτότητα και η άλλη της λογικής και του πνεύματος. Έτσι λοιπόν θεωρώ θεμιτό να συζητήσει κανείς τι είναι η Ελλάδα σήμερα και πώς λειτουργεί. Και δεν σημαίνει ότι επειδή η Δεξιά και ή άκρα Δεξιά προσδιόρισαν μια κάποια ιδέα της ελληνικής ταυτότητας, πρέπει να τις αφήσουμε να έχουν μόνον αυτές λόγο για το θέμα. Είναι μια καλή ευκαιρία να πούμε πως η Γαλλία είναι η Γαλλική Επανάσταση, είναι μια κάποια αντίληψη του δημοκρατικού πολιτεύματος, το οποίο περιλαμβάνει ευρύτητα πνεύματος, αλληλεγγύης και αδελφότητας. Σήμερα το θέμα της εθνικής ταυτότητας δεν πάει πολύ καλά αφενός γιατί η παιδεία δεν βοηθάει καθόλου σ'αυτό,και αφετέρου γιατί έχουμε αφήσει αυτό το ζήτημα στην Δεξιά και την άκρα Δεξιά, ενώ η Αριστερά θεωρεί πως και μόνο να μιλάς γι’ αυτό το θέμα ισοδυναμεί με ακροδεξιές αντιλήψεις, κάτι που δεν αληθεύει. Αν αρνηθούμε την συμμετοχή μας στην συζήτηση, δεν θα υπάρχει άλλος προσδιορισμός πέραν εκείνου της ακροδεξιάς, δηλαδή ρατσιστικός. Και για να είμαστε ρεαλιστές,δεν πιστεύω ότι το κράτος συμμετέχει στην δημιουργία της εθνικής ταυτότητας,τουλάχιστον τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια. Είναι δουλειά των πολιτικών κομμάτων, των πολιτών, των φιλοσόφων, των κοινωνιολόγων να ασχοληθούν με αυτή την συζήτηση.

Το θέμα της εθνικής ταυτότητας ήδη απασχολεί και ένα μεγάλο μέρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπου όλο και πιο στενά συνδέεται με το πρόβλημα της μετανάστευσης.

Τι εννοούμε όμως ακριβώς εθνική ταυτότητα;

Με τον γενικό όρο εθνική ταυτότητα προσδιορίζεται ένα σύνολο στοιχείων τα οποία προσδίδουν συγκεκριμένη εθνική υπόσταση σε άτομο, άτομα ή ομάδες ατόμων. Αποτελεί τον όρο μέσω του οποίου ομάδες ή άτομα αυτοπροσδιορίζονται εθνικά. Παράγωγο στοιχείο της εθνικής ταυτότητας είναι η χρήση της για τον αυτοπροσδιορισμό ή αναπροσδιορισμό του ατόμου ή κάποιας ομάδας ατόμων.

Έχει προταθεί ότι η δημιουργία των εθνικών κρατών κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας εθνών που κινδύνευαν να χαθούν, στα πλαίσια των μέχρι τότε πολυεθνικών αυτοκρατορικών συστημάτων, (βλ. αυτοκρατορία του Ναπολέοντα και Οθωμανική αυτοκρατορία), καθώς και την ανάγκη για τη δημιουργία νέων γεωπολιτικών ορίων, (ανεξάρτητων δηλαδή εθνικών κρατών), μέσα από τις αρχές της αυτοδιάθεσης και της εθνικής συνείδησης που διακήρυξε η Γαλλική επανάσταση.Μία μορφή εθνικισμού που προέκυψε από τις παραπάνω αρχές είναι ο κρατικός και πολιτισμικός εθνικισμός.Αυτός ο εθνικισμός εξέφραζε την ανάγκη για διατήρηση της εθνικής ιστορικής μνήμης, τη διάδοση και συντήρηση του πολιτισμού μιας εθνικής κοινότητας, με κοινή ταυτότητα, γλώσσα και κουλτούρα.Δηλαδή, τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά προηγούνται της δημιουργίας του έθνους, ενώ τα κοινά αυτά χαρακτηριστικά καθορίζουν το «έθνος» ανεξάρτητα από τη θέληση μεμονωμένων ατόμων, στη βάση των κοινών γνωρισμάτων.

Eιδικά οι Έλληνες από την παραπομπή στην αρχαιότητα θα αντλήσουν μεγάλη ιδεολογική δύναμη η οποία θα παίξει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και στη συνοχή της εθνικής ταυτότητας, καθώς και στη διαμόρφωση και στην εξάπλωση του οράματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Στη συνέχεια η αναφορά στην ελληνική κλασική αρχαιότητα θα γίνει πόλος συσπείρωσης και συμμετοχής στο ανεξαρτησιακό όραμα και ισχυρό όπλο εξωτερικής πολιτικής, στο οποίο οφείλεται μεγάλο μέρος του φιλελληνισμού και των συμμάχων δυνάμεων για την πραγματοποίηση του οράματος να ιδρυθεί ένα ανεξάρτητο κράτος.

Την εθνική περηφάνια αυξάνουν επίσης επιτεύγματα σε διάφορους τομείς, όπως στις επιστήμες, στην τεχνολογία, στις τέχνες και τα γράμματα, στον αθλητισμό, στην οικονομία και στο πολιτικό σύστημα. Υποστηρίζεται ότι η επίδραση μιας διεθνούς αθλητικής νίκης έχει, διαχρονικά αλλά και διαπολιτισμικά, μια ισχυρή επίδραση πάνω στα πατριωτικά αισθήματα των φίλαθλων, αλλά και του μη φίλαθλου πληθυσμού μιας χώρας, ενώ υπογραμμίζεται ότι τα αθλήματα συντελούν στον καθορισμό του έθνους και προάγουν τα αισθήματα εθνικής περηφάνιας. Για την ελληνική εθνική περηφάνια αναφέρεται ότι εκφράζεται μέσα από πολιτιστικά και ιστορικά επιτεύγματα και ότι καλλιεργείται μόνο στο έδαφος του αρχαίου μεγαλείου, εξαιτίας της έλλειψης σύγχρονων επιτευγμάτων. Την εθνική περηφάνια αυξάνουν επίσης επιτεύγματα σε διάφορους τομείς, όπως στις επιστήμες, στην τεχνολογία, στις τέχνες και τα γράμματα, στον αθλητισμό, στην οικονομία και στο πολιτικό σύστημα. Αν εξεραίση κανείς τον αθλητισμό,για τους υπόλοιπους τομείς δεν έχουμε δυστυχώς κανέναν λόγο,να είμαστε υπερήφανοι,και ιδιαίτερα για το πολιτικό σύστημα.

Σύμφωνα με μια άποψη, υπάρχουν δύο κύρια μοντέλα έθνους: (α) το εδαφικό, πολιτικό μοντέλο και (β) το εθνο-γενεαλογικό μοντέλο. Το δεύτερο μοντέλο, που βασίζεται στους κοινούς προγόνους και την κοινή κληρονομιά από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες και τον πολιτισμό τους, φαίνεται ότι ταιριάζει πολύ με την ελληνική περίπτωση, που παρουσιάζει μια κοινή πολιτιστική καταγωγή από την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο.Για την ελληνική εθνική περηφάνια αναφέρεται ότι εκφράζεται μέσα από πολιτιστικά και ιστορικά επιτεύγματα και ότι καλλιεργείται μόνο στο έδαφος του αρχαίου μεγαλείου, εξαιτίας της έλλειψης σύγχρονων επιτευγμάτων.

Τα αποτελέσματα της ερευνητικής εργασίας, που διεξήχθη το 2009, απέδωσαν αρκετές ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις. Καταρχήν προέκυψε ένα μεγάλο χάσμα εθνικής περηφάνιας. Η εθνική περηφάνια για το παρελθόν της χώρας καταγράφηκε σχεδόν διπλάσια της αντίστοιχης του παρόντος. Βρέθηκε ακόμη ότι τόσο ο «τυφλός» όσο και ο εποικοδομητικός πατριωτισμός δε διαφοροποιούσαν το βαθμό ταύτισης με την πατρίδα. Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα που χαρακτηρίζονται από «τυφλή» προσήλωση στην πατρίδα, δεν είναι περισσότερο πατριώτες από εκείνα που της ασκούν εποικοδομητική κριτική. Ωστόσο, τα άτομα που διακατέχονται από «τυφλό» πατριωτισμό, αντιλαμβάνονται μικρότερο το χάσμα εθνικής περηφάνιας παρόντος-παρελθόντος.

Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο και φιλόσοφο Ερνεστ Γκέλνερ, ο πατριωτισμός του εδάφους, που δεν βλέπει γύρω του παρά γείτονες και ιμπεριαλιστές που επιβουλεύονται την εδαφική ακεραιότητά μας και συγχρόνως θέλει να επεκτείνει την εδαφική κυριαρχία σε βάρος των γειτόνων, είναι παρωχημένος. Είναι ο πατριωτισμός της εποχής της αγροτικής παραγωγής, όπου το έδαφος ήταν καθοριστικός παράγων για την παραγωγή. Αντίθετα, στη βιομηχανική εποχή πατριωτισμός σημαίνει να είσαι καλύτερος από τους ανταγωνιστές σου. Στη δε μεταβιομηχανική εποχή της παγκοσμιοποίησης και της Ε. Ε., όπου κάθε κράτος-μέλος έχει εκχωρήσει αυτόβουλα μέρος της εξουσίας του, ο πατριωτισμός τείνει να αμβλύνεται. Στη χώρα μας ο πατριωτισμός βρίσκεται ακόμη στην αγροτική περίοδο. Ελάχιστοι πονούν που είμαστε πρώτοι στην Ευρωπαική ένωση.Σε όλα τα αρνητικά και τελευταίοι σε όλα τα θετικά. Ελάχιστοι ντρέπονται για τον διεθνή ευτελισμό μας ή για το καθεστώς επιτήρησης που συρρικνώνει την εθνική κυριαρχία μας. Και όσοι Ελληνες νιώθουν και Ευρωπαίοι καθυβρίζονται ως αφελληνισμένοι, ευρωλιγούρηδες, εθνομηδενιστές, αν όχι προδότες και πράκτορες.Ηδη από το 1983 ο Φίλιππος Ηλιού έγραφε ότι «η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με προβλήματα που είχαν ήδη τεθεί στις αρχές του 19ου αιώνα».

Κατά τη γνώμη μου,η ταυτότητα των νεο-ελλήνων,έχει άμμεση σχέση με τη πολιτιστκή δημιουργία του ελληνικού κόσμου γιατί η ταυτότητα είναι αποτέλεσμα της παιδείας μας.Στο ερώτημα τώρα,σε ποιό βαθμό η παιδεία μας,με τα όσα προβλήματα έχει,είναι ικανή να ''χτίσει'' την ταυτότητα των νεο-ελλήνων,και αυτοί με τη σειρά τους να παράγουν πολιτισμό,θα μπορούσε να αρκεστεί κανείς στο γεγονός,ότι σήμερα δεν παράγεται πλέον πολιτισμός,αλλά αναπαράγεται,και αυτό σε κάκιστο βαθμό.Παρατηρώντας πολλά αξιόλογα ιστολόγια,εθνικιστικών και ακροδεξιών αντιλήψεων,αντιλαμβάνεται κανείς εύκολα ότι,ο ''πατριωτισμός του εδάφους'' που δεν βλέπει γύρω του παρά γείτονες και ιμπεριαλιστές που επιβουλεύονται την εδαφική ακεραιότητά μας και συγχρόνως θέλει να επεκτείνει την εδαφική κυριαρχία σε βάρος των γειτόνων, είναι παρωχημένος και ''τυφλός''.Ζούνε τον πατριωτισμό της εποχής της αγροτικής παραγωγής, όπου το έδαφος ήταν καθοριστικός παράγων για την παραγωγή. Αντίθετα, στη βιομηχανική εποχή πατριωτισμός σημαίνει να είσαι καλύτερος από τους ανταγωνιστές σου. Στη δε μεταβιομηχανική εποχή της παγκοσμιοποίησης και της Ε. Ε., όπου κάθε κράτος-μέλος έχει εκχωρήσει αυτόβουλα μέρος της εξουσίας του, ο πατριωτισμός τείνει να αμβλύνεται. Στη χώρα μας ο πατριωτισμός βρίσκεται ακόμη στην αγροτική περίοδο.

Η εθνική μας κυριαρχία κινδυνεύει περισσότερο απο το υπάρχον πολιτικό σύστημα,παρά απο γειτονικές χώρες-παραδοσιακούς εχθρούς,όπου τα τελευταία γεγονότα,σχετικά με την οικονομία το έχουν αποδείξει,με το χειρότερο δυνατό τρόπο.

θα ήταν λογικότερο αν οι συντάκτες αυτών των ιστοσελίδων,υποστήριζαν,την επαναφορά του πολυτονικού συστήματος στην ελληνική γλώσσα,προκειμένου η ήδη πλούσια γλώσσα μας,να ξαναβρεί τη μουσικότητα της.Επίσης να αναδυκνείουν περισσότερο τα προβλήματα της ελληνικής παιδείας,με ότι αυτό συναπάγεται,και ειδικότερα,όταν στην πιό πλούσια σε ιστορία χώρα,αυτή η παιδεία,παράγει ανιστόριτους πολίτες.

Να εργαστούν με σοβαρότητα πάνω στην παράδοση μας,που τίνει να εξαφανιστεί,σε πολλά μέρη της χώρας μας.Αυτή η χώρα έχει τεράστιο μουσικό πλούτο,σε μελωδίες,ρυθμούς και κλίμακες,που έρχονται απο την αρχαία Ελλάδα,αλλά και απο το Βυζάντιο.Καμία άλλη χώρα στον κόσμο δεν έχει επειρεαστεί περισσότερο απο την Ελλάδα,εξ ου και ο πλούτος της.

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός επίσης που χαρακτηρίζεται απο την απλότητα και την λιτότητα,ερχόμενο απο την αρχαία Ελλάδα,συναντάει τον πλούσιο Βυζαντινό αρχιτεκτονικό ρυθμό,που έρχεται σε σύγκρουση με τη μέχρι τότε παράδοση,με αποτέλεσμα,εκκλησίες και μοναστήρια,να κοσμούν την ελληνική γή,μέχρι και σήμερα.

Περισσότερες απ αυτές τις παραδόσεις σήμερα έχουν μείνει νεκρές,στα χέρια των νεο-ελλήνων,και ίσως ήρθε ο καιρός να αλλάξουμε τον τρόπο που κοιτούσαμε μέχρι πρότεινος τα πράγματα.

Ο διάλογος για την εθνική ταυτότητα είναι περισσότερο αναγκαίος από ποτέ.Και είναι στο χέρι μας να μετατρέψουμε αυτή την κρίση αξιών,που μαστίζει τη χώρα μας,τα τελευταία τριάντα χρόνια,σε ευκαιρία να αναστήσουμε αυτή τη χώρα απο τις στάχτες τις,και να αναδείξουμε το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού.

Ενός πολιτισμού που έθεσε τις βάσεις για ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό.

Υ.Γ-Πολλές απο της πληροφορίες έχουν αντληθεί απο την εφημερίδα ''Καθημερινή''.